A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U V W Z Ź Ż

ŻABIA, -ej – ulica na Bałutach znana od 1913 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żaba 'płaz bezogonowy’; zob. też Piasta.

ŻABIENIEC, -ńca – północna przecznica Aleksandrowskiej prowadząca dawniej do wsi Żabieniec. W 1946 r. zyskała nazwę równą nazwie wsi, do której biegła ulica. ♦ Nazwa ponowiona.

ŻAGLOWA, -ej – ulica biegnąca na terenie byłej wsi Lublinek, z chwilą włączenia do Łodzi nazwana w 1988 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żagiel 'płat mocnej tkaniny rozpięty na maszcie by dmący w niego wiatr napędzał statek’.

ŻARNOWCOWA, -ej – ulica na Julianowie znana od 1932 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żarnowiec 'niski krzew z rodziny motylkowatych’; zbliżona tematycznie do nazw sąsiednich ulic pochodzących od nazw roślin.

ŻAROWA, -ej – wschodnia przecznica Zgierskiej. Zatwierdzona w 1913 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żar 'rozżarzony węgiel’; 'gorąco, upał, wysoka temperatura powietrza’.

**ŻBIKOWA, -ej – niewielka ulica na Widzewie znana od 1932 r. W latach 70. XX w. zniknęła pod nową zabudową. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żbik 'drapieżnik z rodziny kotów’; zbliżona tematycznie do nazw sąsiednich ulic pochodzących od nazw zwierząt.

ŻEGLARSKA, -ej – zachodnia przecznica ul. Zgierskiej wytyczona w końcu XIX w. jako prywatna ulica → Golca. Przemianowana w 1932 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żeglarz 'członek załogi statku, marynarz’; zbliżona tematycznie do nazw sąsiednich ulic pochodzących od nazw zawodów.

ŻELAZNA, -ej – niewielka uliczka w sąsiedztwie szpitala im. J. Korczaka. Widoczna na planach od 1910 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia o charakterze metaforycznym, utworzona od wyrazów żelazo 'pierwiastek chemiczny z grupy żelazowców’; 'stop pierwiastka żelaza z węglem i innymi składnikami, stosowany jako podstawowy materiał konstrukcyjny’, żelazny 'zrobiony z żelaza’; zob. też Długosza, aleja Rydza-Śmigłego.

**Władysława ŻELEŃSKIEGO – niewielka ulica na Rokiciu znana od początku XX w. jako → Zeglina. Nazwana w 1932 r. Zniknęła w latach 60. XX w. pod elektrociepłownią EC II. ♦ Nazwa upamiętniająca: Władysław Żeleński, 1837-1921, kompozytor, pianista, pedagog.

Lucjana ŻELIGOWSKIEGO – ulica wytyczona w latach 70. XIX w., idąca skrajem lasu, zwana była Leśną, a potem → Leszno. W 1936 r. zyskała obecną nazwę. ♦ Nazwa upamiętniająca: Lucjan Żeligowski, 1865-1947, generał, bohater walk niepodległościowych.

Stefana ŻEROMSKIEGO – ulica w swym najstarszym odcinku od dawnej ul. Legionów do placu Barlickiego powstała w latach 1872-1891. Potem przedłużona w kierunku południowym. Początkowo nazywała się → Pańska, bo jednym z pierwszych właścicieli posesji i budynków był fabrykant Eliasz Pański. W 1925 r. po śmierci pisarza nadano jej jego imię. ♦ Nazwa upamiętniająca: Stefan Żeromski, 1864-1925, pisarz, publicysta.

Park im. Stefana ŻEROMSKIEGO – nowo powstały park na terenie osiedla im. Żeromskiego przy ul. Kaczeńcowej. ♦ Nazwa uzasadniona terenowo.

ŻEŃCÓW – ulica na Żabieńcu, istniejąca jako Złota, z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żeniec 'żniwiarz’. Ulica położona w sąsiedztwie innych o nazwach tematycznie związanych z rolnictwem.

ŻLEBOWA, -ej – ulica na Stokach istniejąca jako Kanał, z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żleb 'strome wcięcie w stoku górskim, wyżłobione przez zsuwające się okruchy skalne’. Ulica położona w sąsiedztwie innych o nazwach tematycznie nawiązujących do nazewnictwa górskiego.

Narcyzy ŻMICHOWSKIEJ – ulica na Dąbrowie istniejąca od 1933 r. ♦ Nazwa upamiętniająca: Narcyza Żmichowska, 1819-1876, powieściopisarka, poetka, pedagog.

*ŻMUDZKA, -ej – ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od nazwy Żmudź 'historyczna nazwa tzw. Litwy Dolnej, wchodząca w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego’; → Dembińskiego.

ŻNIWNA, -ej – ulica na Manii istniejąca bez nazwy, jako Projektowana, nazwana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żniwa 'zbiór zbóż z pola’. Ulica położona w sąsiedztwie innych o nazwach tematycznie związanych z rolnictwem.

ŻOŁĘDZIOWA, -ej – ulica na Marysinie włączona w granice miasta po II Wojnie Światowej. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żołądź 'owoc dębu’; zbliżona tematycznie do nazw sąsiednich ulic pochodnych od nazw drzew i ich owoców.

ŻOŁNIERSKA, -ej – ulica na Teofilowie wytyczona i nazwana w 1986 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żołnierz 'członek sił zbrojnych państwa’. Ulica położona w sąsiedztwie innych o nazwach tematycznie związanych z wojskowością.

**ŻORESA – niewielka uliczka na Marysinie nazwana w 1933 r. W latach 60. XX w. zniknęła. ♦ Nazwa upamiętniająca: Joeres (?), brak bliższych informacji o patronie.

Stanisława ŻÓŁKIEWSKIEGO – niewielka ulica w sąsiedztwie parku Legionów. Znana od 1930 r. ♦ Nazwa upamiętniająca: Stanisław Żółkiewski, 1547-1620, hetman polny koronny, symbol bohaterstwa i wiernej krajowi żołnierskiej służby.

ŻÓŁTA, -ej – ulica na Chojnach istniejąca jako Wodna, z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od przymiotnika żółty 'jeden z kolorów’.

ŻÓŁWIOWA, -ej – ulica na terenie Modrzewia, nazwana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żółw 'gad o ciele pokrytym pancerzem kostnym’.

*ŻÓRAWIA → Żurawia.

ŻUBARDZKA, -ej – ulica obecna na planie w 1937 r. jako droga w kierunku Żubardzia. W latach 60. XX w. zmieniła bieg. Nazwa objęła sąsiednią ulicę o innym kierunku. ♦ Nazwa uzasadniona terenowo.

*ŻUBROWA, -ej – ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, pochodzi od rzeczownika żubr, 'ssak z rodziny pustorożców’; → Żubrowej.

Joanny ŻUBROWEJ – niewielka przecznica ulicy Wileńskiej wytyczona w okresie dwudziestolecia międzywojennego. W 1930 powstała jako → Żubrowa. W 1970 przemianowana na J. Żubrowej. ♦ Nazwa upamiętniająca: Joanna Żubrowa, 1772-1852, markietanka 17. Pułku Piechoty w Księstwie Warszawskim. Uczestniczka wojen napoleońskich.

ŻUCZA, -ej – ulica na terenie Arturówka, istniejąca jako Mazowiecka z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żuk 'duży chrząszcz’.

Feliksa ŻUKOWSKIEGO – ulica we wsi Andrzejów, istniejąca jako M. Dąbrowskiej z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana w 1988 r. ♦ Nazwa upamiętniająca: Feliks Żukowski, 1904-1976, aktor, reżyser.

**Jerzego ŻUŁAWSKIEGO – ulica na Dąbrowie nazwana w 1932 r. Zniknęła pod nową zabudową w latach 60. XX w. ♦ Nazwa upamiętniająca: Jerzy Żuławski, 1874-1915, pisarz, poeta, dramaturg Młodej Polski; jeden z prekursorów polskiej literatury fantastyczno-naukowej.

Wawrzyńca ŻUŁAWSKIEGO – ulica na osiedlu Romanów. ♦ Nazwa upamiętniająca: Wawrzyniec Jerzy Żuławski, 1916-1957, taternik i alpinista, kompozytor i muzykolog; ratownik górski, profesor Konserwatorium Muzycznego w Łodzi.

ŻURAWIA // ŻÓRAWIA – ulica na Bałutach znana od 1910 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, pochodzi od rzeczownika żuraw 'duży ptak’; zob. też Rejtana.

ŻURAWINOWA, -ej – ulica biegnąca na terenie byłej wsi Huta Jagodnica, z chwilą włączenia do Łodzi nazwana w 1988 r. ♦ Nazwa bez uzasadnienia terenowego, utworzona od rzeczownika żurawina 'zimozielona krzewinka o jadalnych owocach w postaci czerwonych jagód’.

ŻUŻLOWA, -ej – ulica na Retkini wytyczona i nazwana w 1985 r. ♦ Nazwa bez uzasadnienia terenowego, utworzona od rzeczownika żużel 'uprawianie dla sportu jazdy na specjalnym motocyklu, na odpowiednim torze’. Ulica leży w sąsiedztwie innych o nazwach związanych ze sportem.

ŻWAWA, -ej – ulica w Rudzie Pabianickiej istniejąca jako Gdyńska, z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, metaforyczna, utworzona od przymiotnika żwawy 'energiczny, pełen życia’.

Franciszka ŻWIRKI – zachodnia przecznica ul. Piotrkowskiej widoczna na planie miasta już w połowie XIX w. Od 1863 r. nosiła imię św. → Karola. Przemianowana w 1932 r. po katastrofie Żwirki i Wigury. ♦ Nazwa upamiętniająca: Franciszek Żwirko, 1895-1932, kapitan, pilot, razem ze Stanisławem Wigurą odbył lot dookoła Europy. Zginęli razem w katastrofie.

ŻWIROWA, -ej – ulica na Dąbrowie widoczna na planie z 1937 r. ♦ Nazwa uzasadniona terenowo, pochodzi od rzeczownika żwir 'luźna skała osadowa używana do wyrobu betonu oraz jako materiał drogowy’.

ŻYCZLIWA, -ej – ulica w Rudzie Pabianickiej istniejąca jako Orzeszkowej, z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, metaforyczna, utworzona od przymiotnika życzliwy 'przychylnie, przyjaźnie usposobiony do kogo’.

*ŻYDOWSKA, -ej – ♦ Nazwa uzasadniona, ulica zamieszkana była przez ludność żydowską. Pochodzi od rzeczownika Żyd 'wyznawca judaizmu; członek grupy etniczno-kulturowej, wywodzącej się ze starożytnej Judei’; → Bojowników Getta Warszawskiego.

ŻYTNIA, -ej – ulica na Żubardziu wytyczona na początku XX w. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żyto 'jedno z najważniejszych zbóż chlebowych’.

ŻYWICZNA, -ej – ulica na Teofilowie nazwana w 1946 r. zniknęła pod nową zabudową w latach 60. XX w. Nazwa ponownie nadana w 1988 r. ulicy na terenie Andrzejowa, która wcześniej istniała jako Nowo-Projektowana, z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żywica 'gęsta, lepka i wonna wydzielina roślin iglastych’.

ŻYWIECKA, -ej – niewielka uliczka na Kuraku. Istnieje od 1932 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od nazwy Żywiec 'miasto powiatowe położone w Beskidzie Śląskim, woj. śląskie’.

ŻYWOKOSTNA // ŻYWOKOSTOWA, -ej – ulica na Radogoszczu, po zachodniej stronie Zgierskiej. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od rzeczownika żywokost 'roślina łąkowa o zastosowaniu leczniczym’.

ŻYWOTNA, -ej – ulica na Chojnach istniejąca jako Niecała, z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, metaforyczna, utworzona od rzeczownika żywot 'życie’.

ŻYZNA, -ej – ulica na terenie Kałów istniejąca jako Mickiewicza, z chwilą włączenia do Łodzi przemianowana w 1946 r. ♦ Nazwa bez terenowego uzasadnienia, utworzona od przymiotnika żyzny 'o glebie: urodzajny’. Ulica leży w sąsiedztwie innych o nazwach związanych z rolnictwem.